หลักการปฏิบัติตัว
พื้นฐานเมื่อคุณ
เป็นโรคกรดไหลย้อน

เรียบเรียงโดย

น.พ.สุทธิพล อริยสถิตย์มั่น

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญ โสต ศอ นาสิก

 

แยกได้อย่างไรว่าอาการเจ็บหน้าอกเป็นจากโรคกรดไหลย้อน หรือเป็นจากโรคหัวใจขาดเลือด?

โรคกรดไหลย้อน และโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน ทั้งสองโรคสามารถพบได้หลังจากรับประทานอาหารมื้อหนัก
ซึ่งอาจพบได้ในเวลาเดียวกัน
โดยในผู้ป่วยบางคนอาจเกิดโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันหลังจากเกิดอาการกรดไหลย้อนเป็นตัวกระตุ้น
ผู้เชี่ยวชาญบางท่านเชื่อว่าอาการกรดไหลย้อนในผู้ป่วยอาจกระตุ้นเส้นประสาทชั่วขณะทำให้ขาดเลือดไปเลี้ยงที่หัวใจ

ด้วยเหตุผลนี้เมื่อคุณมีอาการเจ็บหน้าอกที่รุนแรงกว่าปกติ เทียบกับอาการแสบร้อนกลางอกทั่วไป
แต่คล้ายอาการของโรคหัวใจขาดเลือดจึงควรไปพบแพทย์โดยทันที

อาการเจ็บหน้าอกที่อาจสื่อถึง กับภาวะกรดไหลย้อน

• อาการเจ็บหน้าอกต่อเนื่องนานหลายชั่วโมง
• เจ็บบริเวณกลางอกไม่มีอาการปวดร้าวไปที่อื่น ๆ
• อาการเจ็บหน้าอกรบกวนการนอน หรือระหว่างมื้ออาหาร
• อาการเจ็บหน้าอกสามารถบรรเทาด้วยยาลดกรดก่อนอาหาร

อาการเจ็บหน้าอกที่อาจเป็นอาการของโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน

• มีอาการแสบร้อนกลางอกร่วมกับอาการเหล่านี้:
  
  • หายใจลำบาก
  • เหงื่อออก
  • คลื่นไส้ เจ็บหน้าอกเพิ่มขึ้นขณะออกแรง
  • มึนศีรษะ
  • หน้ามืด เป็นลม มีอาการอ่อนแรงไปทั่ว
  • อาการเจ็บหน้าอกร้าวไปข้างหลัง กราม หรือแขน

  นอกจากอาการจำพวกนี้ ถ้าคุณยัง

• ไม่เคยมีประวัติของอาการแสบร้อนยอดอกมาก่อน และมีอาการเจ็บแน่นหน้าอกร่วมด้วย
• ทานยาลดกรดแต่ยาไม่สามารถบรรเทาอาการเจ็บแน่นหน้าอกภายในเวลา 10-15 นาที

สิ่งที่ควรทราบเกี่ยวกับโรคกรดไหลย้อน

1. โรคนี้เป็นโรคที่รักษาแล้วไม่หายขาด

สามารถดีขึ้นเมื่อปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสม แต่ถ้ากลับไปทำพฤติกรรมเดิม ๆ โรคกรดไหลย้อนสามารถกลับมากำเริบได้อีก

ยาเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้อาการดีขึ้น ในขณะที่โรคมีความรุนแรงจนรบกวนชีวิตประจำวัน การผ่าตัดรักษาสามารถทำให้หูรูดส่วนล่างกันการกระฉอกของกรดได้ดีขึ้น แต่อาจเกิดผลแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้

2. อาการและอาการแสดงของโรคกรดไหลย้อนสู่หลอดอาหาร

อาการแสบร้อนกลางอกหรือลิ้นปี่ อาจมีอาการแสบร้อนท้องร่วมหรือไม่ก็ได้ ผู้ป่วยอาจมีอาการคลื่นไส้ เรอบ่อย หรือมีความรู้สึกว่ากรดหรือของเหลวในกระเพาะไหลขึ้นมาบริเวณช่องอก

ในบางรายมีความรู้สึกว่ามีเสมหะอยู่ในช่องคอมากผิดปรกติ เกิดจากของเหลวในกระเพาะขึ้นมากระตุ้นการสร้างเสมหะให้เพิ่มขึ้น

3. อาการและอาการแสดงของโรคกรดไหลย้อนออกนอกหลอดอาหาร
   หรือโรคกรดไหลขึ้นไปที่หู คอ จมูก และกล่องเสียง

1. อาการที่มีความรู้สึกแน่น หรือคล้ายมีก้อน สิ่งแปลกปลอม รู้สึกกลืนน้ำลายลำบาก
   แต่สามารถทานอาหาร และน้ำได้ปรกติ
   ในบางรายที่มีความผิดปรกติของการบีบตัวของหลอดอาหารสู่กระเพาะ
   หรือมีโรคของหลอดอาหารอาจทำให้ผู้ป่วยมีอาการกลืนลำบากร่วมด้วย
2. เสียงแหบ เกิดจากของเหลว
   หรือก๊าซในกระเพาะที่ผ่านจากหูรูดของหลอดอาหารขึ้นมาที่กล่องเสียงและเส้นเสียงที่อยู่หน้าท่อหลอดอาหาร อาการเสียงแหบพบได้ในช่วงเช้า หรือหลังรับประทานอาหาร
3. รู้สึกเปรี้ยว หรือรับรสขมในปากและลำคอ เกิดจากน้ำกรดในกระเพาะ
   หรือน้ำดีจากลำไส้เล็กส่วนต้นไหลขึ้นมา
4. ไอเรื้อรังเป็นสาเหตุที่พบได้ร้อยละ 33 ในผู้ป่วยที่เป็นโรคกรดไหลย้อน
   โดยที่ตรวจไม่พบความผิดปรกติจากภาพเอกซเรย์ของช่องปอด และโพรงไซนัส
   สาเหตุจากของเหลว หรือก๊าซในกระเพาะ
   ขึ้นไปกระตุ้นที่กล่องเสียงและหลอดลมโดยตรง
   หรือเกิดจากเส้นประสาทในบริเวณคอหอยและกล่องเสียงที่ไวต่อการกระตุ้นของของเหลวในกระเพาะที่ขึ้นไปในหลอดอาหารส่วนล่าง
5. ไอ หายใจไม่ออก สำลักน้ำลาย หรือน้ำย่อยในเวลากลางคืนขณะหลับ
   โดยมีโอกาสที่ของเหลวในกระเพาะสามารถขึ้นไปที่จมูก กล่องเสียง และหลอดลมได้สะดวก ประกอบกับหูรูด
   ของหลอดอาหารคลายตัว ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการดังกล่าว
6. โพรงจมูกมีความไวเพิ่มขึ้นจากกรด หรือของเหลวในกระเพาะที่ไปกระตุ้น
   โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีโรคภูมิแพ้ของจมูกร่วมด้วย
7. ท่อปรับอากาศยูสเตเชียนที่เชื่อมต่อระหว่างหลังโพรงจมูกและหูชั้นกลาง ทำงานผิดปรกติ
   ทำให้เกิดอาการหูอื้อ มีเสียงในหู หรือปวดหู ในรายที่เป็นมากอาจทำให้หูชั้นกลางอักเสบได้
8. กลิ่นปาก ฟันผุ หรือมีแผลในช่องปาก

พฤติกรรมควรหลีกเลี่ยง ถ้าไม่อยากเป็นกรดไหลย้อน

พฤติกรรมการรับประทานอาหาร

อาหาร 2 อย่างที่สำคัญ และไม่ควรรับประทานเป็นอย่างยิ่ง เพราะมีผลต่อกล้ามเนื้อหูรูดของหลอดอาหารส่วนล่าง ทำให้คลายตัวเกิดอาการกรดไหลย้อน คือ พืชตระกูลสะระแหน่ (มินท์) และช็อคโกแลต

อาหารเครื่องดื่มที่ทำให้กล้ามเนื้อหูรูดของหลอดอาหารส่วนล่างคลายตัว ทำให้เกิดภาวะกรดไหลย้อน หรือแสบร้อนยอดอก กลางอกซึ่งควรรับประทานในปริมาณที่จำกัด ได้แก่

• อาหารทอด อาหารมัน หรือนม ทำให้ย่อยยาก และท้องอืด
• กาแฟ รวมทั้งกาแฟไม่มีคาเฟอีน ที่สามารถเพิ่มปริมาณกรดในกระเพาะอาหาร
• ชา และเครื่องดื่มโคล่า ที่สามารถเพิ่มปริมาณกรดในกระเพาะอาหาร
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด โดยเฉพาะไวน์แดง
• ช็อคโกแลต
• พืชตระกูลสาระแหน่ (มินท์)
• กระเทียม
• พืชตระกูลหอม เช่น หอมใหญ่ ต้นหอม

อาหารเครื่องดื่มที่เพิ่มปริมาณกรดในกระเพาะอาหาร ควรจำกัดปริมาณ หรือควรบริโภคในปริมาณน้อย

• เครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน ได้แก่ ชา กาแฟ
• น้ำโซดา
• กาแฟที่ไม่มีคาเฟอีน

อาหารเครื่องดื่มที่สามารถทำลายเยื่อบุของหลอดอาหาร ควรจำกัดปริมาณ หรือควรบริโภคในปริมาณน้อย

• น้ำที่คั้นจากพืชตระกูลส้ม และพืชตระกูลส้ม ได้แก่ ส้ม เลมอน ส้มโอ และมะนาว
• มะเขือเทศ และผลิตภัณฑ์ของมะเขือเทศ
• พืชตระกูลพริก เช่น พริกขี้หนู พริกชี้ฟ้า พริกหยวก และ พริกหวาน เป็นต้น
• พริกไทย

อาหารเครื่องดื่มที่สามารถขยายตัวขึ้น ทำให้เกิดแรงดันกลับเข้าไปในหลอดอาหาร

• เครื่องดื่มอัดลมต่างๆ
• นมถั่วเหลืองทำให้เกิดแก๊สในช่องท้องมากขึ้น (นมไร้ไขมัน ไข่ขาว สามารถทานได้)

ทำไมต้องหยุดสูบบุหรี่?

บุหรี่ทำให้อาการกรดไหลย้อนของคุณเป็นมากขึ้น โดยมีปัจจัยที่ส่งเสริม 3 ประการ ได้แก่

1. ลดการสร้างน้ำลาย น้ำลายช่วยในการเคลือบ และปกป้องหลอดอาหาร
2. กระตุ้นการสร้างกรดในกระเพาะอาหาร
3. ทำให้กล้ามเนื้อหูรูดระหว่างหลอดอาหารและกระเพาะอาหารคลายตัว
   มีผลทำให้กรดในกระเพาะอาหารเข้าไประคายเคืองในหลอดอาหารื

การปฏิบัติตนให้ห่างไกลกรดไหลย้อน

การหายใจโดยกะบังลม (Diaphragmatic breathing)

โดยหายใจเข้าเต็มที่ และหายใจออกให้สุด ทำให้กะบังลมแข็งแรงขึ้น
โดยกะบังลมนี้มีส่วนให้ความแข็งแรงของหูรูดของหลอดอาหารส่วนล่าง

ท่าทางในการนอนสำหรับผู้ป่วยที่เป็นโรคกรดไหลย้อน

นอนหัวสูงโดยหนุนขาหัวเตียงให้สูงขึ้นประมาณ 6 นิ้ว

การนอนตะแคงซ้าย ทำให้หลอดอาหารสูงกว่ากระเพาะอาหาร
การนอนท่านี้ช่วยลดกรดที่ไหลย้อนเข้าไปในหลอดอาหารขณะหลับจากลักษณะทางกายวิภาค

โรคกรดไหลย้อนมีความสัมพันธ์กับมะเร็งที่ใดบ้าง?

• มะเร็งหลอดอาหาร : ผลแทรกซ้อนที่สำคัญของโรคกรดไหลย้อน คือ
  เยื่อบุหลอดอาหารที่เปลี่ยนแปลงจากกรดจากกระเพาะอาหาร (Barrett’s esophagus)
  พบประมาณร้อยละ 15-20 ในผู้ป่วยที่เป็นโรคกรดไหลย้อน
  ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นมะเร็งหลอดอาหารในอัตราร้อยละ 0.5 ต่อปี
  การติดตามรักษาโรคกรดไหลย้อนจึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย็
• มะเร็งกล่องเสียงและในลำคอ : ในผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งกล่องเสียงระยะแรก
  พบว่ามีอัตราสูงที่มี
  กรดไหลย้อนขึ้นไปบริเวณกล่องเสียงและช่องคอ เมื่อตรวจด้วยเครื่องวัดค่า pH
  พบให้ผลบวกร้อยละ 85 และพบว่าไม่มีความสัมพันธ์ระหว่างความรุนแรงของโรค
  กับการตรวจชิ้นเนื้อทางกล้องจุลทรรศน์ ในบางการศึกษา
  พบว่ากรดน้ำดีมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุของช่องคอในมนุษย์
  ซึ่งอาจมีผลต่อการเกิดเนื้องอกในช่องคอ (การศึกษานี้เป็นเพียงงานวิจัย
  ยังไม่มีหลักฐานที่ยืนยันได้อย่างชัดเจน)

11 ขั้นตอนในการปฏิบัติตัว
และการรับประทานอาหารเครื่องดื่มเพื่อหลุดพ้นจากโรคกรดไหลย้อน

ขั้นที่ 1 : กินแบ่งเป็นมื้อเล็ก ๆ แทนมื้อใหญ่ แต่สามารถกินบ่อยขึ้น

ขั้นที่ 2 : ลดน้ำหนัก

ขั้นที่ 3 : หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารไขมันสูง

ขั้นที่ 4 : จำกัดหรือหลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่ทำให้กล้ามเนื้อหูรูดของหลอดอาหาร คลายตัว

ขั้นที่ 5 : จำกัดหรือหลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่เพิ่มปริมาณของกรดในกระเพาะอาหาร

ขั้นที่ 6 : จำกัดหรือหลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้ระคายเคือง
และเกิดความเสียหายต่อเยื่อบุหลอดอาหาร่

ขั้นที่ 7 : จำกัดหรือหลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดความดันทำให้กรดไหลย้อนเข้าไปในหลอดอาหาร

ขั้นที่ 8 : ปฏิบัติตัวอย่างมีระเบียบเพื่อช่วยลดและป้องกันแสบร้อนกลางอก

อาหาร และการปฏิบัติตัวเพื่อช่วยเพิ่มน้ำลาย เนื่องจากน้ำลายช่วยลดกรด

น้ำลายที่เหนียวช่วยเคลือบหลอดอาหาร
และสามารถช่วยป้องกันกรดจากกระเพาะอาหาร

• เคี้ยวหมากฝรั่ง แน่นอนต้องไม่มีมินท์ผสมอยู่
• รับประทานยาลดกรด หรืออมยาอม
• ดื่มน้ำเพื่อช่วยลดกรดในกระเพาะอาหาร และล้างกรดที่เคลือบหลอดอาหารออก

ขั้นที่ 9 : อย่ารับประทานอาหารสามถึงสี่ชั่วโมงก่อนนอน

ขั้นที่ 10 : เปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต เพื่อลดอาการแสบร้อนกลางอก ยกหัวเตียงสูงขึ้นหกนิ้ว

ขั้นที่ 11 : อาการท้องผูกทำให้ยาลดกรดออกฤทธิ์ได้ไม่สมบูรณ์ป้องกันไม่ให้มีอาการท้องผูก
โดยออกกำลังกายแบบแอโรบิก เพื่อทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวให้ดีขึ้น
ลดอาการจุกเสียดอาหารไม่ย่อย ทำให้อาหารอยู่ในกระเพาะในระยะเวลาที่สั้นลง
ลดโอกาสที่จะเกิดกรดไหลย้อน ในบางครั้งอาการท้องผูกต้องทานยาระบาย

เป็นกรดไหลย้อนแล้วหายได้ไหม?

โรคกรดไหลย้อนสามารถดีขึ้นได้โดยไม่จำเป็นต้องทานยาไปตลอด ในผู้ป่วยบางรายสามารถลดยาลงมาจนสามารถทานยาเป็นครั้งคราวได้ หรือบางรายสามารถหยุดยาได้

แต่อาการสามารถกลับมาเป็นซ้ำได้อีก จากพฤติกรรมเสี่ยง อาหารบางอย่างอายุที่เพิ่มขึ้น

ในระยะแรกควรทานยาอย่างต่อเนื่องอย่างน้อย 3 เดือน เพราะถ้าหยุดยาเองเร็วเกินไป ผู้ป่วยอาจกลับมาเป็นซ้ำได้อย่างรวดเร็ว ทำให้กังวลว่าเป็นโรคนี้จริงหรือไม่อาการสำคัญที่ผู้ป่วยควรจะรีบมาพบแพทย์ คือ เสียงแหบหรือเจ็บคอร่วมกับมีเลือดออก กลืนของแข็งไม่ลง ไอเป็นเลือดหายใจหอบเหนื่อย มีเสียงดัง หรือเจ็บแน่นหน้าอกร้าวไปแขนซ้ายที่สงสัยว่ามีกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด